Zawór zwrotny - co to jest i do czego służy?

Jest to bardzo małe urządzenie, montowane zwykle w instalacjach grzewczych, w których płynie woda - czyli np. w domowych instalacjach CO. Ma za zadanie wpływać na cyrkulację lub prościej - przepływ wody w instalacji w sposób taki aby płynęła ona zawsze w jedną, pożądaną stronę i nie cofała. Teoretycznie taki kierunek przepływu zapewniają pompy obiegowe do CO, natomiast w niektórych przypadkach warto dodatkowo zabezpieczyć tą kwestię montując zawór. Cofająca się woda może być niebezpieczna dla naszej instalacji niezdrowa. Posiadając w odpowiednim miejscu instalacji zawór zwrotny - mamy pewność, że woda nie cofnie się.

Jak to działa? Jak funkcjonuje zawór zwrotny?

Jak na załączonym schemacie - dzięki konstrukcji zaworu jest on w stanie otwierać się pod ciśnieniem cieczy, by uruchomić przepustowość w oczekiwanym kierunku, ale jednocześnie zablokować otwarcie zaworu w kierunku drugim. Schemat jest bardzo uproszczony, gdyż występują zawory zwrotne różnej konstrukcji i budowy. Generalnie jednak zasada działania jest ta sama i opiera się na wykorzystaniu prostych praw fizyki, mechanizmu ciśnieniowego.

Czy coś poza blokowaniem przepływu wody w kierunku wstecznym? Czy to jedyna funkcja zaworu zwrotnego w instalacji CO?

Jest to najważniejsza funkcja, ale funkcja zaworu nie zamyka się w niej. W rzeczywistości w wielu instalacjach bez zaworu zwrotnego pompy obiegowe są narażone na szybsze zużycie - więc należy uznać tego typu zawór za urządzenie mające pozytywny wpływ na inne elementy instalacji i ich długowieczność. Nie jest powiedziane, że bez zaworu zwrotnego pompa do CO pracować nie powinna, ale przypuszcza się, że w instalacji z zaworem zwrotnym powinna mieć dłuższą żywotność, gdyż jest mniej narażona na awarię (bo nie musi pracować wbrew ciśnieniu zwrotnemu cofającego się medium). Wszyscy zaś domyślamy się, co oznacza awaria pompy obiegowej zimą.

Czy zawór zwrotny wymaga obsługi lub serwisowania, przeglądu itp?

Naturalnie jest to urządzenie bezobsługowe, o którym po montażu zapominamy. Jesteśmy w stanie sobie wyobrazić sytuację, że wielu jego użytkowników-laików, którzy mają go w swojej instalacji nie zdają sobie z tego sprawy, gdyż od A do Z zlecili instalację profesjonalnemu wykonawcy. Jeśli nie mamy problemów z instalacją - właściwie nie musimy interesować się zaworem zwrotnym.

Gdzie się go montuje?

Nasze informacje w tym miejscu mają charakter orientacyjny i ogólny, omawiamy często pojawiające się przypadki. Warto pamiętać, że umiejscowienie zaworu zwrotnego w instalacji powinno być decyzją fachowca, który widział i zna daną instalację.

Ważną kwestią może być zabezpieczenie urządzeń będących komponentami instalacji CO. Np. zaleca się montowanie go przy hydroforach, jeśli mamy wodę z własnej studni. Wówczas zawór zamontowany pomiędzy hydroforem a pompą obiegową - zabezpieczy hydrofor przed ewentualną cofką, co może być bardzo korzystne dla jego sprawności technicznej. Dodatkowo, zawór zwrotny w takim miejscu może odegrać pozytywną rolę w chwilach awarii pompy (lub braku zasilania pompy, o ile nie mamy akumulatorów podtrzymujących jej pracę). Ciepły układ jest w stanie w dużej mierze pracować grawitacyjnie, ale w tym wypadku zawór zwrotny będzie bardzo istotnie tą pracę wspomagał. Można więc liczyć na to, że w przypadku awarii - ogrzewanie będzie w dużej mierzy nadal działać grawitacyjnie, podtrzymując temperaturę w domu.

Zawór zwrotny występuje także często jako element grup pompowych, bardzo często na stronie zimnej. Ma to za zadanie wspomóc pracę obiegu wody przed powrotem do kotła, aby uniknąć zastojów wody w kotle i przegrzewania układu. Na poniższych zdjęciach, choć go nie widać znajduje się on pod niebieskim termometrem, tuż przed zaworem odcinającym manualnym.